Unix ögrenmek isteyenlere(Döküman)

ilk kez 1970 li yillarinda ortaya çikmistir. Ticari bir amac gütmedigi ve isletim sistemine ilgi duyan bilgisayar üreticilerine ve bilgisayarini unix destegi ile kullanmak isteyen kullanicilara makul bir ücretle dagitildigi icin kisa sürede yayildi. Tarihcesini fazla uzatmak istemiyorum kendimizi komutlara adamamiz lazim...

unix kullanmak icin bir bilgisayara bagli bir TERMINAL ’e erisim yetkisi
unix bu terminale erismek icinde kullanici hesabiniz olmasi lazim (User Account)

BASLAYALIM
Baglantiyi kurdugunuzda (terminalizi actiginizda)

LOGIN: DEVFS
mesaji görülür. buraya sistem yöneticinizden aldiginiz kullanici adini girin
PASSWORD:
bu mesaji aldiginizda sistem yöneticisi(root) tarafindan verilen sifrenizi girin. sakin sasirmayin sifrenizi girerken hic bir etkinlik görülmeyecektir nedeni ise sifrenizi girerken yaninizda baskalari warsa görmesin diyedir.

mesela login olmayi islemi tamamlandiginda

LOGIN: DEVFS
PASSWORD:

XXX BILGISAYAR SISTEMINE HOS GELDINIZ
SISTEM BAKIM ICIN SAAT BILMEM KACTA KAPATILACAKTIR..
XXX:/home/devfs


gibi mesaj alirsiniz..

SHELL TIPINI OGRENELIM (Kabuk Tipi)
Login oldugunuz zaman prompt unuzda % veya $ isareti görülcektir
% = Bourne Shell
$ = C Shell dir..
bir kac tane daha shell tipi vardir korn shell(ksh), bourne again shell(bash), gelistirilmis csh (tcsh) tir..
KABUK programlari sunlardir ;
/bin/csh C shell
/bin/sh Bourne shell
/bin/tcsh T C shell
/bin/ksh Korn Shell
/bin/bash Bourne again shell

GENEL KOMUTLAR
Unix cok fazla komut oldugundan en sIk olanlari sIralicam..

WHOAMI
Ben kimim komutudur parametresiz kullanilir unix de ne olarak login oldugunuzu görürsünüz..


WHO
Sistemde baska kimler warsa onlari görürsünüz

MAIL
bu komut size mail atan warmi onu ogrenmek icin kullanilir (x) tusuna basarak programdan cikilir.

PASSWD
Bu komut sifrenizi degistirmek istediginiz zaman kullanilir.

MAN
Bu komut herhangi bir komutun nasil kullanilacagini ogrenmek icin kullanilir
%_MAN passwd
gibi

LOGOUT
Bu komut isiniz bittiginde sistemden cikmak icin kullanilir..

CD
Tipki ms-dos daki bigi kullanilir dizin degistirmek icin

PWD
Bu komut calisma dizininizi gösterir..

LS
Bulundugunuz dizinde ne var ne yok görmenizi saglar.
En sIk kullanilan parametresi -l, -F dir (unix büyük kücük hassasligi wardir.devfs ile DEVFS ayri ayri seylerdir)

%_ls -l
gibi

CAT
bu komut dosya yapma icin kullanilir

%_ cat > yenidosya yaptiktan sonra bir kaç satir yazin ve ctrl+d tusuna basin

CP (COPY)
Bu komut ms-dos daki gibi kopyalama islemini gorür.
formül;
%_ cp dosya1 dosya2 gibi

%_ cp -i komutunu kullanirsaniz üzerine yazma islemi oldugu zaman sizi uyracaktir..

%_ dosya1 dosya2 dosya3 dizinadi gibi sekilde kullanila bilir Daha cok ayrinti icin (man cp) komutunu kullanin
dizin kopyalamak icin -r parametresini kullanin

bir kaç örnekle isinma hareketi yapalim

%_ cp etc/motd tmp/motd2 (/etc dizinindeki motd dosyasini /tmp dizinine motd2 olarak kopyalama yani isim degisiyo)
%_ cp etc/motd /tmp ( burda isimi degistirmeden kopyalama yapiyor)

MKDIR
Bu komut dizin olusturmak icin kullanilir.
%_mkdir CW gibi
%_mkdir eskidizin/yeni dizin

RM (remove)
Dosya silme isleminde kullanilir.. -i parametresi kullanilarak kopyalarken onaylama islemini yapacaktir
%_ rm /dizin1/dosya1 /dizin2/dosya (burda tek komutla bir dizindeki dosyalari silebilirsiniz)

dizin silmek icin -r parametresi kullanilir.

%_rm -r efe (burda efe isimli dizini silecektir)
%_rm -r dizin1 dizin2 dizin3 gibi coklu silme islemi yapilabilir.

MV (MOVE)
Bu komut dosya ve dizin adi degistirmek icin kullanilir. -R parametresi dizin adi degistirmek icin kullnilir.
%_ mv eskidosyaadi yenidosyaadi
%_ mv -R eskidizinadi yenidizinadi

Komutlari burda bitireyim...

UNIX DE ERISIM YETKILERI
peki ls -l komutunu kullandigimizda en solda görülen -rxxr-r-x bunlar ne anlama geliyor onlari anlatya calisacagim örneklerle anlatirsam daha iyi olur..
r: okuma yetkisi (read access)
w: yazma yetkisi (write access)
x: calistirma yetkisi (execute accesss)

r w x r w x r w x
dosya sahibinin grubun yetkileri digerlerinin
yetkisi yetkileri

örnekler;
rwxrwxrwx bu dosyayi herkes okuyabilir yazabilir silebilir çalistirabilir
rwx----- bu dosyaya sahibi istedigi islemi yapar diger kullanicilara tamamen kapalidir.
rwxr-xr-x bu dosyaya sadece sahibi degistirebilir digerleri ise hem okuyup hemde çalistirabilir

Bu yazilarin basinda d yada - isareti görülür bunlar dosya tipidir.

mesela diyelim ki siz root sunuz dosyalar üzerinde erisim yetkileri koyacaksiniz bunu icin;
CHMOD komutu kullanilir.

%_ chmod (u,g,o,a) (+,-,=) (r,w,x,s,t) dosyaadi
u = user dosyanin sahibi
g = group dosya sahibiyle ayni grupta olanlar
a = all (herkes)
o = other (digerleri)
+ = eklemek
- = çikarmak
= = esitlemek
s = suit bit
t = sticky bit (son iki yazdigimi anlatcam)

%_ chmod a+x efe efe isimli program dosyasina herkes için çalistirma yetkisi werir.
%_ chmod o-w mehmet.z mehmet.z dosyasina giger kullanicilardan write yetkisini kaldirir.

yetki atamak için bir yöntem daha wardir

4 2 1 4 2 1 4 2 1
r w x r w x r w x
OWNER GROUP OTHER

bir örnek yapalim;

4 2 1 4 - 1 4 - 1
r w x r x r x
7 5 5
755
%_chmod 755 adresler gibi komutlar kullanilir


SUIT BIT ve SUIT

bunu bir örnekle açiklayalim
bir kullanici sifresi degistirecek bunun icin passwd komutunu kullancaktir kayit degisikligi için /etc/passwd dosyasina kayit yapilmasi gerekir ama bu dosyanin sahibi root tur ve write yetkisi sadece root un elindedir Eger root passwd dosyasi için suit i set ederse kullanici geçiçi olarak root yetkisine sahip olacaktir.

SHELL DEGISKENLERI
Kullandiginiz programa göre komutla kabuk degiskenleri olusturup bunlara deger verebilirsiniz. Örnegin;

C shell için;
% setenv OPENWINHOME /usr/openwin

bourne shell için;
$ OPENWINHOME=/usr/openwin
$ export OPENWINHOME

LOGIN VE LOGOUT dosyalari

login dosyasina bir örnek;
set TERM=100vt
set path=/usr/bin: /bin: /usr/lang
set PRINTER=laser

logout dosyasi için bir örnek;
/bin rm /tmp/*
clear
echo "hosça kalin.."